Chrześcijaństwo w Nubii
W IV wieku n.e. w miejsce królestwa Meroe pojawiły się trzy królestwa: Nobadia, Makuria i Alwa. Już w VI wieku wszystkie zostały włączone do świata chrześcijańskiego. Najprawdopodobniej od końca VII w. Nobadia zjednoczyła się z Makurią, a pomiędzy 850 r. a 1050 r. królestwa nubijskie osiągnęły swoją największą świetność.
Nobadia
Patrząc od północy, od granicy z Egiptem, najdalej wysuniętym z królestw była Nobadia. Leżała w Dolnej Nubii i rozciągała się od pierwszej do trzeciej katarakty nilowej, czyli od Asuanu do okolic Dongoli (warto pamiętać, że w Nubii, tak jak i w Egipcie, określenia „górny” i „dolny” odnoszą się do biegu Nilu). Początek Nobadii przypada na IV w., kiedy to po upadku Meroe wyłoniły się dwa konkurujące ze sobą ośrodki polityczne, plemiona Blemmiów oraz Nobadów.
Odwiedzający Blemmiów około 420 r. Olimpiodoros z Teb uważał, że Blemmiowie woleli pozostawać na pustyni, podczas gdy Nobadowie, którzy początkowo mieszkali w okolicach drugiej katarakty, zaczęli rozszerzać swe wpływy na północ. W efekcie tej ekspansji ich ziemie zetknęły się z terytorium Bizancjum, co ułatwiło napływ idei religijnych i politycznych do Dolnej Nubii oraz przepływ towarów transportowanych doliną Nilu.
W połowie V w. Nobadowie kontrolowali już całe terytorium pomiędzy pierwszą a drugą kataraktą, kierując ekspansję na południe, w kierunku trzeciej katarakty. Na początku VI w. elita nobadyjska, szukając sposobu na wzmocnienie swojej pozycji w wieloetnicznym społeczeństwie, sięgnęła po nową religię – chrześcijaństwo. Król Nobadii oficjalnie przyjął je w 543 r.
Makuria
Pomiędzy trzecią a czwartą kataraktą znajdowało się polityczne centrum kolejnego królestwa – Makurii. Jego stolica – Stara Dongola leży na południe od trzeciej katarakty, ale pierwotne centrum polityczne położone było niedaleko czwartej katarakty, w pobliżu wioski El-Zuma (oba te miejsca są badane przez archeologów z CAŚ UW). Początki Makurii sięgają IV w. i są poświadczone przez króla Ezanę, króla Aksum, który najechał tą część doliny Nilu w IV w. Jego armia miała napotkać Czerwonych Noba po przekroczeniu pustyni Bajuda. Makuria, podobnie jak Nobadia, przyjęła chrześcijaństwo w połowie VI w., kiedy to makurycki król został ochrzczony (najprawdopodobniej) przez misję bizantyńskiego cesarza Justyniana. Makuria i Nobadia zostały zjednoczone już w VII w. Pomiędzy 641 a 652 r. Nubijczycy byli jedynym ludem, który zdołał zatrzymać i odeprzeć arabską inwazję. Podpisanie wówczas przez obie strony traktatu pokojowego doprowadziło do względnie pokojowej koegzystencji Nubijczyków i Egiptu przez ponad 500 lat niezależnie od zmieniających się dynastii czy nawet rodzajów islamu.
Alwa
Najsłabiej znane są początki położonego najdalej na południe królestwa Alwy. Etniczność Alwańczyków pozostaje nieokreślona, natomiast królestwo uznaje się za nubijskie, najprawdopodobniej tworzone przez lud Czarnych Noba. Ludy te były wspomniane w inskrypcji Ezny, króla Aksum, który najechał tą część doliny Nilu w IV w.
Stolicą Alwy była Soba, która jest jedynym stanowiskiem archeologicznym na terenie Alwy badanym przez archeologów (również tam pracuje misja CAŚ UW). Według arabskich historyków Alwa posiadała rozległe klasztory oraz bogate kościoły, musiała też być ważnym ośrodkiem handlowym, co jest potwierdzone przez obecność arabskich handlarzy w tym mieście.
