Aneks północno-zachodni

„Kościół” Georgiosa

Nie wiadomo, jakie pierwotnie miała przeznaczenie ta część budynku, być może pełniła funkcje sypialne. W połowie XI w., na polecenie Georgiosa, późniejszego biskupa Dongoli, została pokryta nową dekoracją malarską. Zarówno nowe malowidła oraz towarzyszące im teksty, jak i układ pomieszczeń jednoznacznie wskazują, że kompleks miał charakter religijny, najprawdopodobniej związany ze sprawowaniem liturgii eucharystycznej, być może właśnie dla Georgiosa, jego współpracowników oraz członków jego rodziny. W centralnym pomieszczeniu, które odpowiada sanktuarium kościelnemu, znajdowało się malowidło przedstawiające nieznanego władcę, będącego pod opieką archanioła i otoczonego przez kolegium apostolskie, natomiast w pomieszczeniu obok namalowany był Chrystus błogosławiący kielich, a malowidłu towarzyszyły modlitwy z Liturgii Uprzednio Poświęconych Darów. Podobny program ikonograficzny znany jest z wielu kościołów pochodzących z średniowiecznej Nubii.

Kompleks komemoratywny

Kompleks komemoratywny zajmuje północną część aneksu północno-wschodniego i usytuowany jest powyżej trzech sklepionych krypt, w których pochowani zostali ważni hierarchowie kościoła makuryckiego, między innymi Georgios, arcybiskup Dongoli. Kompleks miał charakter liturgiczny i przeznaczony był do upamiętnienia zmarłych pochowanych poniżej. Podzielony był na dwie części, jedną związaną z kryptą Georgiosa i drugą z dwoma pozostałymi grobami. W każdej z nich znajdowała się przestrzeń przeznaczona dla wiernych (naos) oraz oddzielone ozdobnym przejściem sanktuarium, gdzie sprawowano eucharystię. Liturgiczny charakter tego kompleksu podkreśla ołtarz oraz program ikonograficzny, na który składa się przedstawienie Chrystusa błogosławiącego kielich oraz inskrypcje z modlitwami z Liturgii Uprzednio Poświęconych Darów. Na jednej ze ścian umieszczono też inskrypcje z życzeniami wielu lat życia dla Georgiosa, co wskazuje, że kompleks musiał powstać jeszcze za jego życia.

Kaplica Archanioła Michała

Jest to najpóźniejszy element północno-wschodniego aneksu. Powstał w XII/XIII w., kiedy postanowiono przykryć dachem wąską przestrzeń pomiędzy dwoma wcześniejszymi budynkami. W pomieszczeniu dominuje przedstawienie Archanioła Michała, umieszczone na wschodniej ścianie, stąd interpretacja, że jest to jego sanktuarium. Nad głową Archanioła dodatkowo umieszczono charakterystyczne dla Nubii przedstawienie Trójcy Świętej jako trzech identycznych postaci Chrystusa. Program ikonograficzny charakterystyczny dla przestrzeni liturgicznych dopełnia kolegium apostolskie zgrupowane z dwóch stron Michała.

Wnętrze


Krypta Georgiosa

Krypta wybudowana w XI/XII w. oryginalnie przeznaczona była dla arcybiskupa Georgiosa, ale ostatecznie wieczny spoczynek znaleźli tu również jego następcy. Wszystkie ściany pomieszczenia zostały pokryte tekstami, których jest w sumie 17, zapisanymi w języku koptyjskim i greckim. Wszystkie wykonane zostały przy pomocy czarnego tuszu na białej warstwie tynku przez jednego człowieka – Joannesa, który w kilku miejscach zostawił swój podpis. Teksty mają charakter magiczny, znajdują się tam między innymi fragmenty ewangelii, modlitwy do Marii, magiczne imiona, kryptogramy numeryczne, a także kwadrat magiczny. Miały one charakter apotropaiczny, czyli miały służyć jako ochrona przed złymi mocami i zapewnić Georgiosowi spokojny spoczynek po śmierci.


Fot. Joanna Wyżgoł